ข่อย ภาษาอังกฤษ Siamese rough bush, Tooth brush tree ต้นข่อยจัดอยู่ในวงศ์ Moraceae มีชื่อท้องถิ่นอื่นๆ อีกเช่น ตองขะแหน่ (กาญจนบุรี), ส้มพอ (เลย ร้อยเอ็ด), ซะโยเส่ (กะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอน), กักไม้ฝอย (ภาคเหนือ), สะนาย (เขมร), สมนาย เป็นต้น โดยต้นข่อยนั้นมีถิ่นกำเนิดแถวเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และในประเทศไทย
สำหรับต้นข่อย คนไทยโบราณเชื่อว่าหากบ้านใดปลูกต้นไม้ชนิดนี้ไว้ประจำบ้านจะช่วยทำผู้อาศัยให้เกิดความมั่นคง มีความแข็งแกร่ง อดทนได้ดีเยี่ยม ช่วยป้องกันศัตรูจากภายนอก ทำให้แคล้วคลาดจากอันตรายที่เกิดจากผู้ที่ไม่หวังดีหรือศัตรูที่อาจมาทำอันตรายต่อสมาชิกในบ้าน และใบข่อยยังนำมาใช้โบกพัดเพื่อขับไล่สิ่งชั่วร้ายให้พ้นไปจากบ้านได้อีกด้วย และเพื่อความเป็นสิริมงคลจะนิยมปลูกต้นข่อยในวันเสาร์และปลูกไว้ทางทิศตะวันออก นอกจากนี้ต้นข่อยเป็นวัสดุที่ใช้ในการสื่อสารที่สำคัญในอดีตหรือที่เรียกกันว่า “สมุดข่อย” เพราะเนื้อไม้มีความแข็งแรงคงทน
สรรพคุณของข่อย
- ต้นข่อย สรรพคุณช่วยบำรุงธาตุในร่างกาย (เปลือก)
- รากเปลือกใช้เป็นยาบำรุงหัวใจ (รากเปลือก)
- เมล็ดสามารถนำมารับประทานเป็นยาอายุวัฒนะได้ (เมล็ด)
- ช่วยทำให้เจริญอาหาร (เมล็ด)
- เปลือกเมื่อนำมาต้มกับเกลือจะได้เป็นยาอมช่วยแก้รำมะนาดได้ (เปลือก)
- เปลือกต้น สรรพคุณช่วยแก้ริดสีดวงที่จมูก ด้วยการใช้เปลือกต้นนำมามวนทำเป็นยาสูบ (เปลือกต้น)
- กิ่งสด ช่วยทำให้ฟันทนแข็งแรง ฟันไม่ผุ ไม่ปวดฟัน ด้วยการใช้กิ่งสดประมาณ 5-6 นิ้วฟุต นำมาหั่นแล้วต้มใส่เกลือเคี่ยวให้งวด เหลือน้ำแค่ครึ่งเดียว นำมาอมเช้าและเย็น (กิ่งสด)
- เมล็ด ช่วยฆ่าเชื้อในช่องปากและทางเดินอาหารได้ ด้วยการใช้เมล็ดรับประทานและต้มน้ำอมบ้วนปาก (เมล็ด)
- ช่วยแก้ไข้ ด้วยการใช้เปลือกนำต้มกับน้ำแล้วรับประทาน (เปลือก)
- ข่อย สรรพคุณช่วยดับพิษภายในร่างกาย (เปลือก)
- สรรพคุณข่อยช่วยแก้อาการท้องร่วง (เปลือก)
- ช่วยแก้อาการบิด แก้ท้องเสีย ด้วยการใช้เปลือกนำต้มกับน้ำแล้วรับประทาน (เปลือก)
- ใบข่อยสดๆ นำมาปิ้งไฟชงกับน้ำดื่มใช้เป็นยาระบายอ่อนๆได้ (ใบ)
- ช่วยขับลมในลำไส้ (เปลือก,เมล็ด)
- เปลือกใช้ทาริดสีดวง (เปลือก)
- ช่วยรักษาแผลได้ (เปลือก,ราก)
- ชวยรักษาโรคผิวหนังได้ (เปลือก)
- ช่วยฆ่าเชื้อจุลินทรีย์ (เปลือก)
- ช่วยแก้พยาธิผิวหนัง (เปลือก)
- ใบข่อย สรรพคุณช่วยบรรเทาอาการปวดของมดลูกในระหว่างมีประจำเดือน ด้วยการนำใบมาคั่วให้แห้งแล้วชงกับน้ำดื่ม (ใบ)
- เนื้อและแก่น ชาวเชียงใหม่ใช้แก่นข่อยนำมาหั่นเป็นฝอยแล้วมวนเป็นบุหรี่ไว้สูบเพื่อแก้ริดสีดวงที่จมูก (เนื้อ,แก่น,เปลือกต้น)
ประโยชน์ของข่อย
- ยางมีน้ำย่อยที่ชื่อว่า milk (lotting enzyme) มีประโยชน์ในการช่วยย่อยน้ำนม
- กิ่งข่อยสามารถนำมาใช้แปรงฟันแทนการใช้แปรงสีฟันได้ และยังทำให้ฟันแข็งแรงอีกด้วย แต่ต้องนำมาทุบให้นิ่มๆก่อนนำมาใช้ (กิ่งข่อย)
- ประโยชน์ของข่อย ยางสามารถนำมาใช้กำจัดแมลงได้
- ไม้นำมาใช้ทำกระดาษ ทำเป็นสมุดไทยหรือสมุดข่อยได้
- ประโยชน์ต้นข่อย เปลือกนำมาใช้ทำปอหรือใช้ทำเป็นกระดาษได้
- ประโยชน์ของต้นข่อย นิยมปลูกเพื่อทำรั้ว หรือปลูกไว้เพื่อดัดปรับแต่งเป็นรูปต่างๆ ที่เรียกว่าไม้ดัด (ต้นข่อยดัด)
Credit : Thaihealth
